آشنایی با آداب و رسوم نوروز در اصفهان

از اینکه با یکی دیگر از مقاله‌های نوروز مسافرسلام در خدمتتان هستیم، خرسندیم.
گروه گردشگری و مشاوره سفر مسافرسلام با ارائه خدمات رزرو هتل در ایام نوروز، پذیرای شما مهمانان ارجمند در شهر مقدس مشهد و دیگر شهرهای ایران می‌باشد.

گردشگری تخصص ما و مشاوره سفر رسالت ماست.

آداب و رسوم نوروز در اصفهان

در نوروز مراسم‌های متعدد با آیین‌ها و شعایری انجام می‌شود، که در نهایت وابستگی اعتقادی مردم را به طبیعت و احترام عناصر و طلب خیر و برکت می‌توان بیان کرد.
آیین‌ها و اجرا آن‌ها از سرچشمه‌های مایه‌دهنده نمایش‌های مردمی است.
معنای نهفته در پشت این آیین‌ها و مراسم، همان وحدت ملی و مذهبی است که از دوره صفویان به بعد، در بین مردم ایران، بیش از پیش شکوفا شد.
در این دوره در بین مردم به نوعی یکپارچگی و افکار عمومی مذهبی برمی‌خوریم که آداب و سنن مذهبی و ملی، تار و پود آن را به هم تنیده بود.
شاهان صفوی حتی برای اعتبار سیاسی و یا اعتقاد مذهبی، از این افکار عمومی مذهبی، که بین توده‌های فرودست جامعه بیشتر ضرورت داشت، پشتیبانی کردند.

این حمایت، بر اثر گذشت زمان بر رشد و دگرگونی آداب و آیین‌های گوناگون افزود و چشم‌اندازی از نمایش‌های مذهبی و ملی را در جامعه ایران پدید آورد.

“کاتف سیاحی” که در زمان شاه عباس به ایران آمد نوروز را چنین بیان می‌کند:

در نوروز، مردم شب زنده‌داری می‌کنند و به تفریح می‌پردازند.
شیپورها و سرناها به صدا در می‌آیند و مدام نقاره می‌زنند.
یک روز مانده به پایان آخرین روز سال همه دکان‌ها، بازارها را رنگ می‌کنند و با گل می‌آرایند.
صبح هنگام، در همه مغازه‌ها و خانه‌ها، شمع‌ها و پیه‌سوزها را روشن می‌کنند که به مدت سه ساعت شمع‌ها و پیه‌سوزها روشن می‌ماند و سپس، شمع‌ها را خاموش می‌کنند.

دکان‌ها را می‌بندند و با تعطیلی بازار به خانه خود می‌روند.
دست به هیچ داد و ستدی نمی‌زنند. فقط در میدان، بازی‌ها و نمایش‌های مختلفی ترتیب می‌دهند.
تخم‌مرغ‌های قرمز را با دست می‌شکنند و همدیگر را می‌بوسند.
در اتاق‌ها و باغ‌های خود، فرش‌ها پهن می‌کنند و بر روی آن بهترین اثاث گران قیمت خود را می‌گذارند.
بدین ترتیب سه روز از سال نو را با شیپور و سرنا زدن و نقاره کوفتن جشن می‌گیرند.

از جمله آداب و رسوم نوروز در اصفهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

جزئیات سفر با سالمندان

(برو بالا ↑)

آداب و رسوم نوروز اصفهان قبل از سال تحویل

• خانه تکانی

اصطلاح «خانه تکانی» را بیشتر در مورد شستن، تمیز کردن، نو خریدن، تعمیر کردن ابزارها، فرش‌ها، لباس‌ها، به مناسبت فرارسیدن نوروز به کار می‌برند.
در این خانه تکانی، که سه تا چهار هفته طول می‌کشد، بایستی تمامی ابزارها و وسیله‌هایی که در خانه است، جا به جا، تمیز، تعمیر و معاینه شده و دوباره به جای خود قرار گیرد.

خانه تکانی از رسوم بسیار قدیمی آماده شدن برای عید نوروز است.
هر چند که آپارتمان‌های کوچک و بدون پستو و انباری و زیرزمین امروزی تقریباً در تمام مدت سال نسبتاً تمیز هستند.
اما تمیزترین خانه‌ها هم مدتی مانده به نوروز، برای شگونش هم که شده از بالا تا پایین رُفته و شسته و برق انداخته می‌شوند.
البته تفاوت خانه تکانی با تمیز کردن معمولی خانه در این است که، معمولاً در خانه تکانی جاهایی از خانه تمیز می‌شود که در تمیزکاری‌های عادی نادیده گرفته می‌شوند.

• (برو بالا ↑)
  

  خرید لباس عید

پوشیدن لباس نو در آیـین‌های نوروزی، رسمی همگانی است.
تهیه لباس، برای سال تحویل، فقیر و غنی را به خود مشغـول می‌دارد.
افراد پیش از فرا رسیدن نوروز، به تهیه لباس های نو می‌پردازند.
این امر مخصوصاً در مورد کودکان الزامی است.
در روزهای پایانی سال بچه‌ها دست در دست مادرها و پدرها، آن چنان به ویترین مغازه‌ها خیره می‌شوند که گویی درد بزرگشان خرید است.
در این روزها همه چیز رنگ و بوی خاصی دارد، همه در کوچه‌ها و خیابان‌ها با دستان پر به استقبال روزهای شیرین عید می‌روند.
یکی از سنت‌هایی که در آداب و رسوم نوروز در اصفهان وجود دارد، کمک به نیازمندان در شب عید است.

برای انجام این کار به چند صورت عمل می‌کنند.
یکی از طریق جشن نیکوکاری که هر ساله توسط کمیته امداد برگزار می‌شود.
دیگری شناسایی افراد نیازمند و کمک به آن‌ها و همچنین از طریق موسسات خیریه در سطح شهر.
این رسم از گذشته در اصفهان رایج بوده است.
مردم اعتقاد داشتند باید از وضع هفت تا همسایه این‌طرف و آن‌طرف آگاهی داشته باشند.
بنابراین خانواده هایی که تمکن مالی داشتند به همسایه های خود کمک می کردند تا آن‌ها هم بتوانند لباس نو تهیه کنند.

آداب و رسوم نوروز در گذشته

• نوروز و مردگان در آداب و رسوم نوروز در اصفهان

یکی از آیین‌های کهن پیش از نوروز یاد کردن از مردگان است که به این مناسبت بر سر مزار درگذشتگان می‌روند.
این کار در روز اول عید و پنج شنبه آخر سال انجام می‌شود، به این صورت که بر سر مزار مردگان رفته، فاتحه و قرآن می‌خوانند.
اصولاً یک کوزه گل یا سبزه و همچنین خیرات برای دیدن مردگان با خود به همراه می‌برند.
برخی نیز سفره هفت سین کوچکی برسر مزار پهن کرده و موقع تحویل سال چنانچه در روز باشد، در آنجا می‌مانند.
در میان عده‌ای نیز شمع روشن کردن بر مزار درگذشتگان در پنج شنبه آخر سال مرسوم است.

در دید و بازدیدهای نوروزی نیز رسم بر این است که نخست به خانه کسانی بروند که نوروز اول در گذشت عضوی از آن خانواده می‌باشد.
دیدارکنندگان، در نوروز اول، به خانواده سوگوار تسلیت نمی‌گویند، بلکه برای آنان آرزوی شادمانی می‌کنند، تا در آغاز سال نو فال بد نزنند.

• سفره هفت سین

هفت سین در مراسم نوروزی به روایت‌های گوناگون به وجود آمده است.
گروهی از پژوهشگران بر این باورند که در زمان ساسانیان، بشقاب‌های نقش‌دار بسیار زیبایی را از سرزمین چین به ایران آورده‌اند.
که به تدریج به نام آن سرزمین چینی نام گرفته‌اند و واژه چینی بعدها به سینی تبدیل شده است.
در جشن نوروز آن زمان، میوه‌ها و خوراکی‌های دیگر را در هفت عدد از این سینی ها می‌چیدند.
آن‌ها را بر سر سفره نوروزی می‌نهادند و آن را هفت چینی یا هفت سینی می‌گفتند.
این نام بعدها در طول زمان به هفت سین تبدیل شده است.

اما اینکه چرا این سفره هفت سین نامیده شده، باید امری تازه و مستحدث از سده چهارم و پنجم هجری باشد.
اغلب امروزه می‌گویند و برآنند که منظور از هفت امشاسپند در آیین زرتشت است.
این هفت ملک یا ایزد بزرگ عبارتند از: وُهومَنَه یا بهمن، اَشَه وَهیشْتَه یا اردیبهشت، خْشَتْرَوَئیرْیَه یا شهریور، سْپِنْتَ آرْمَئی تی یا سپندارمزد، هَئورْوَتات یا خرداد و اَمِرِتات یا اَمُرداد.
که در راس این شش ایزد سْرَئوُشَه، سروش یا خود اهورامزدا قرار دارد.
این‌ها صفات اهورامزدا هستند که تشخصی یافته‌اند.
هفت سْپِنْتَه یا هفت مقدس هستند.
چون به صفت (سپنته) یعنی مقدس نامزدند و در دیانت زرتشتی اهمیت ویژه‌ای دارند، این اندیشه به وجود آمد که هفت سین موجب شمار این مقدسان و صفت شان در خوان نوروزی قرار می‌گیرد.

در آئین زرتشت مرسوم بود که به جای هفت‌سین، “هفت‌شین” می‌گذاشتند .
مانند شکوفه یا شاخه گل، شمع، شراب، شکر و شیرینی، شربت، ‌شاهدانه و شمشاد.
بعضی عقیده دارند که از دوره صفویه به بعد هفت شین به هفت سین تبدیل شده است.

• تحویل سال نو در آداب و رسوم نوروز در اصفهان

نزدیک به موقع تحویل سال، تمام اعضا خانواده با بهترین لباس‌های خود بر سر سفره هفت سین گرد هم جمع می‌شوند.
منتظر اعلام زمان تحویل از رادیو یا تلویزیون می‌مانند.
در این لحظات تمام حواس‌ها متوجه خیرخواهی و خوش‌اقبالی بوده و همه باید با خلق خوش، ابروی گشاده و لبخند بر لب بر سر سفره بنشینند.
همه گفتگوها درباره خیر و خوشی و ذکر و دعا برای رفع بیماری، روا شدن حاجت و دفع بلا می‌باشد.
برای تحویل سال، حتی اگر در نیمه‌های شب هم باشد، اکثراً از خواب بیدار می‌شوند.
زیرا معتقدند اگر کسی در زمان تحویل خواب باشد، در کل سال خواب است.
در این موقع، دعای مقلب القلوب را زمزمه می‌کنند.
سپس همه به دیده بوسی و تبریک سال نو مشغول می‌شوند، کام خود را شیرین کرده و به شادی می‌پردازند.

عامه مردم چنین می‌پندارند که به هنگام تحویل سال در هر جا که باشند تا آخر سال حضور در آن‌جا برایشان بسیار آسان و میسر است.
از این رو برخی زمان تحویل سال را در فضا مقدس زیارتگاه‌ها و امامزادگان می‌گذرانند.
در این لحظات خجسته، با دعا و نیایش در این جایگاه‌های روحانی با خدای خود به راز و نیاز می‌پردازند.
در موقع تحویل سال، برای سلامتی و مصون بودن از آفت‌ها و بلاها زمینی و آسمانی، هفت سلام قرآن را با زعفران بر کاسه‌چینی می‌نوشتند.
سپس با آب باران یا زمزم یا در صورتی که هیچکدام موجود نبود با آب معمولی شسته و از آن می‌نوشند.

این هفت سلام عبارت است از:

1. بسم الله الرحمن الرحیم سلام علی نوح فی العالمین.
2. سلام قولاً من رب الرحیم.
3. سلام علی ابراهیم.
4. سلام علی موسی و هارون.
5. سلام علی آل یاسین.
6. سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین.
7. سلام هی حتی مطلع الفجر.

پس از تحویل سال، همه اعضا خانواده به یکدیگر عید مبارکی گفته کوچک‌ترها دست بزرگترها را می‌بوسند و بزرگ‌ترها صورت کوچک‌ترها را.
آنگاه بزرگ خانه به رسم تبرک به هر یک از اعضا خانواده پولی را که لای قرآن گذاشته، عیدی می‌دهد.

(برو بالا ↑)

آداب و رسوم نوروز بعد از سال تحویل

• شام شب عید

یک شب مانده به تحویل سال، زمان خوردن سبزی پلو با کوکوی سبزی و ماهی فرا می‌رسد.
عقیده دارند خوردن پلو سبزی‌دار دل را زنده و احشا را تازه کرده و به بدن رطوبت مفید می‌بخشد.
البته برخی از پختن کوکو سبزی در این شب امتناع می‌کردند.
زیرا معتقد بودند این کا باعث می‌شود که تا آخر سال مرتب بگویند: (کو کو کو …).
همچنین عقیده داشتند در موقع تحویل سال باید قابلمه لوبیا چشم بلبلی با پلو روی گاز باشد این کار باعث برکت سال می‌شود.
عده‌ای رسم داشتند در شب سال نو حتماً رشته پلو و یا آش رشته بپزند.
خوردن آن موجب می‌شد که سر رشته کار تا آخر سال در دستشان باشد.

• خنچه عروس

در دوران عقد داماد باید یک سری کامل لباس بیرونی، کیف و کفش برای عروس خانم به سلیقه خودش تهیه کرده و قبل از فرا رسیدن نوروز به او بدهد.
عیدی عروس هم اصولاً سکه طلا و یا یک قطعه طلا زینتی است.
این عیدی در روز عید به همراه سبد گل طبیعی یا شاخه گل نقره و سینی شیرینی برای او می‌برند.

خنچه نوعروسان گذشته سبک و سیاق متفاوتی داشت به این صورت که:

شب قبل از تحویل سال چنانچه در مرحله عقد بود از طرف خانواده داماد برای عروس خنچه می‌فرستادند.
به این صورت که بر روی تخته‌های صاف و بزرگ که به آن طَبَق می‌گفتند، ترمه می‌انداختند.
در آن چراغ زنبوری روشن، کله قند، لباس، حنا، اسپند، آجیل، سبزه، وسایل هفت سین و شیرینی که گز و سوهان اصلی‌ترین آن بود.
دو تا کوزه سبزه شاهی، دو تا کوزه شب بو، گاهی اوقات میوه‌هایی مثل انار که آن را تا آن موقع زیر خاک نگهداری کرده بودند و هدیه که پارچه لباسی و یا قطعه‌ای طلا بود، قرار می‌دادند.
دور سبزه‌ها را هم پارچه قرمز رنگی می‌بستند و با مروارید و مهره روی آن می‌نوشتند “سال نو مبارک”.

این طبق‌ها را روی سر چند نفر به نام طبق کش می‌گذاشتند.
و به همراه خانواده و بچه‌ها و جوان‌ها به خانه عروس می‌بردند و از سر شب تا پاسی از شب پایکوبی می‌کردند.

آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز

(برو بالا ↑)

در این بین اشعاری نیز می‌خواندند از قبیل:

«عروسی می‌کنی، شویت مبارک حنا بر دست و گیسویت مبارک»

یا: «آقا داماده، مگه نمی‌دونی کیه! شاخ شمشاده، مگه نمی‌دونی کیه!»

یا: «قد و بالا چهار انگشته، زلف سیات من را کشته. صد بار گفتم نکن همچین، زلف سیاه نکن قیچی. نشنیدی و کردی همچین، زلف سیاه کردی قیچی»

در تمام این مراسم یک نفر منقل به دست مرتباً اسپند در آتش می‌ریخت و می‌گفت:

«اسپند و اسپند دونه، اسپند سی و سه دونه، بترکه چشم حسود و حسد، همسایه دست راست، همسایه دست چپ.»

باعث خرسندیست “رزرواسیون مورد اعتمادتان” در زمینه رزرو هتل های نوروزی باشیم. 🙂

• عید دیدنی

جذاب‌ترین آداب و رسوم نوروز در اصفهان قسمت عید دیدنی می‌باشد.
از اول تا دوازدهمین روز نوروز را مردم به رفت و آمد به خانه بزرگان و خویشان و آشنایان و دید و بازدید از یکدیگر و شادباش گویی به هم اختصاص می‌دهند.
دو سه روز اول عید برای دیدار از بزرگترها است که از منزل پدر و مادر آغاز می‌شود و بعد از آن به منازل دایی و عمه و دیگر بزرگان و دوستان می‌روند.
در مراسم دید و بازدید نخست کوچک‌تر‌ها به عید دیدنی بزرگترها می‌روند.
بعد بزرگ‌ترها بازدید کوچک‌ترها را پس می‌دهند.
چند سالی است که با توجه به گسترده شدن فامیل و پراکندگی محل زندگی آن‌ها، افراد روزی را در خانه می‌مانند یا به اصلاح می‌نشینند تا دیگران برای عید مبارکی به دیدنشان بروند.

هدف از این دید و بازدیدهای نوروزی در آداب و رسوم نوروز در اصفهان تازه شدن دیدارها، رفع کدورت‌های احتمالی بین افراد و به عبارتی به جا آوردن سنت اسلامی صله رحم است.
در دین اسلام نیز تاکید زیادی بر آن شده و نوروز بهترین فرصت برای این کار می‌باشد.

• عیدی دادن

با نیم نگاهی به عادات و سنتهای نوروزی در آیین کهن سرزمین ایران در می‌یابیم که عیدی دادن و عیدی گرفتن ریشه دیرینه دارد.
جالب است که هیچ‌گاه این سنت پسندیده از آیین نوروز باستانی حذف نشده است.
در آداب و رسوم نوروز در اصفهان نیز، همچنان این سنت باستانی اجرا می‌شود.

کاتف در سفرنامه‌اش در مورد عیدی دادن چنین می‌نویسد:
“در عید نوروز، مردم به یکدیگر پول اهدا می‌کنند. آنان که فقیرند پول‌هایی را به عنوان عیدی می‌گیرند و در همه وقت در جیب‌های خود نگه می‌دارند.
آن‌ها می‌گویند خوش یمن است که سال نو، پول در جیب باشد چه آن تا آخر سال جیب آدم را تهی نمی‌گذارد.”

چنان‌که گویند: «نیشکر را جمشید در این روز (نوروز) پیدا کرد و دستور داد تا از آن شهد و شکر ساختند و مردم آن را برای هم هدیه فرستادند.»
قدیم‌ها عیدی بچه‌ها تخم مرغ‌های رنگی و مقداری گندم شاهدانه بود که در جیب بچه‌ها می‌ریختند.
گاهی اوقات هم یک نارنج و یا سکه‌های 5 ریالی یا یک تومانی که نقره بود، هدیه می‌دادند.
پدر و مادرها هدیه‌هایی که برای فرزندانشان تهیه کرده بودند بر سر سفره هفت سین گذاشته و می‌گفتند این را عمو نوروز آورده است.

برای بعضی از افراد شگون عیدی و دشت کردن از دست عیدی‌دهنده اهمیت داشته و دارد.
اصولاً عیدی بچه‌ها از قبل لابه‌لای صفحات قرآن گذاشته شده بود.
برخی نیز هدیه‌هایی تهیه کرده و به حاضران بر سر سفره هفت سین می‌دهند.
امروزه عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی‌شود.
عیدی دادن به سرایدار، رفتگر محل، نامه‌رسان و غیره (طبقه کم درآمد و زحمتکش جامعه) دارای تبرک و شگون است.

• خوراک‌های نوروزی

در آداب و رسوم نوروز ذر اصفهان از یک یا دو هفته قبل از عید، خانواده‌ها در تکاپو تدارک ملزومات پذیرایی عید می‌افتند.
اقلام پذیرایی عبارت است از: میوه، شیرینی و آجیل. میوه را چند روز مانده به عید تهیه می‌کنند.
شیرینی شامل، شیرینی خشک در اندازه کوچک، گز، سوهان و شکلات است.
البته برخی از خانواده‌ها بسته به توان مالی خود ممکن است یک مورد یا چند مورد آن را تهیه کنند.

در قدیم، نزدیک عید که می‌شد زن خانه به فکر تهیه و تدارک آجیل عید می‌افتاد.
به این منظور گندم را پوست می‌کندند و با شاهدانه، گندم شادونه درست می‌کردند، برنجک هم بود.
تخمه هندوانه‌هایی را هم که در تابستان جمع کرده بودند شسته و می‌پختند.
سپس به آن نمک و گلپر می‌زدند و در آفتاب خشک می‌کردند.
برخی آن را با نمک و آبلیمو بو می‌دادند و بعضی از مادربزرگ‌ها که حوصله بیشتری داشتند.
تخمه هندوانه‌ها را خیس کرده و یکی یکی آنها را با چکش خندان می‌کردند.
به این تخمه‌ها نخودچی و کشمش هم اضافه می‌کردند تا به این وسیله آجیل عید مهیا شود.
به غیر از آجیل با شیرینی و گز در ایام عید از مهمانان پذیرایی می‌کردند.
شیرینی‌ها اصولاً کرکی، برنجی، نخودچی و یا یک نوع شیرینی بود که به آن نان شیرینی می‌گفتند.

• سیزده بدر

در آداب و رسوم نوروز در اصفهان نیز مراسم سیزده بدر با شور و اشتیاق برگزار می‌شود.
احترام به طبیعت و حفظ و نگهداری آن در بین مردمان اصفهان جایگاه خاصی دارد.

فلسفه سیزده بدر

(برو بالا ↑)

سخن آخر مسافرسلام در آداب و رسوم نوروز در اصفهان

اصفهانی‌ها نیز همگام با همه مردم ایران‌ زمین، از اوایل اسفندماه با خانه‌ تکانی و خرید نوروزی به پیشواز نوروز می‌روند.
سفره‌های هفت‌سین افزون بر خانه‌ها در مغازه‌ها و مراکز تجاری اصفهان نیز گسترده می‌شود.
مردم اصفهان در این روزها، شب بو و سنبل و ماهی قرمز می‌خرند و پوشیدن لباس نو با رنگ‌های شاد از آداب و رسوم نوروز در اصفهان اس.
شیرینی‌های اصفهان نظیر گز و نبات و پولکی هم پای ثابت پذیرایی اصفهانی‌ها از مهمانان نوروزی است.

رزرو هتل مشهد

بازدیدها: 1401