صنایع دستی مشهد
سالیان سال هنرمندان خراسانی با ذوق و سلیقه خود و الهام از عناصر موجود در طبیعت، صنایع دستی را خلق کرده‌اند که گنجینه‌ای از فرهنگ و تمدن آن منطقه می‌باشد.
شاید هر گردشگر با سفر به مشهد، علاوه بر کسب الطاف معنوی امام رضا، حداقل یکی از صنایع دستی خراسان را به یادگار با خود برده است.
انواع فرش، گلیم، نمد، پیکره‌های سنگی، سجاده، مهر، تسبیح، زیورآلات فیروزه و عقیق نیشابور، پوستین قوچان و سبدهای حصیری، سماورهای آبکاری شده، ظروف ارغوانی، از معروفترین صنایع دستی مشهد می‌باشد.
مسافر سلام قصد دارد در این مقاله، صنایع دستی خراسان را معرفی می‌کند تا خدمتی دیگر به گردشگران نماید.
پوستین دوزی
پوستین، دست سازه‌ای از جنس پوست گوسفند می‌باشد و به فرآیند درست کردن پوستین، پوستین دوزی گویند.
یکی از صنایع دستی شهر شاندیز (در 36 کیلومتری مشهد) و شهر قوچان (در 120 کیلومتری مشهد)، پوستین دوزی می‌باشد.
نمایشگاه و فروشگاه‌های چرم و پوست، در این دو مکان برپا شده‌اند که می‌توانید با خرید از آنجا، یادگاری از خاطرات سخت‌ترین زمستان‌های هنرمندان خراسانی را به همراه داشته باشید.
صنایع دستی مشهد
مراحل تهیه پوستین عبارتند از:
- ابتدا پوست پشم دار گوسفندان را در دباغخانه با نمک و آرد جوش می‌دهند.
- پشت پوست را کارد می‌کشند.
- پوست را رنگ می‌زنند.
- آنرا در آفتاب می‌گستراندند تا به صورت چرم نرم و زرد رنگی درآید.
- پوست را اصلاح می کنند.
- همچون خیاط‌ها که پارچه را برش می دهند، آنها برای تهیه انواع پوستین، پوست دباغی شده را برش می‌دهند.
- تکه های برش داده شده را با سوزن به هم می‌دوزند.
- برای تزیین پوستین از هنر سوزن‌دوزی و رنگ‌آمیزی استفاده می‌کنند.
بنابر شواهد روش پرورش، نمک زدن، برش و آماده کردن پوست برای پوستین و زیرانداز، سابقه هزارساله دارد.
در گذشته بسیاری از پوستین‌دوزها در محله نوغان بودند که اصالتی کابلی داشتند و در مشهد ساکن بودند.
امروزه این هنر در اشکال مختلف مثل پالتو، پاپوش، جلیقه، کلاه، پادری، شال گردن، دستکش، انواع سجاده عرضه می‌گردد.
سماورسازی
سماور واژه‌ای روسی به معنای خودجوش است.
ابتدا از سماور برای تهیه قهوه استفاده می‌گردید اما بعدها برای تهیه چای کاربرد داشت.
اولین بار سماور در دوره سلطنت شاهرخ شاه افشار از روسیه وارد ایران شد و تا دوره قاجار وارداتی باقی ماند.
بعدها صنعت سماورسازی در شهرها، روستاها و در میان عشایر رونق یافت.
و دواتگران از آن پس انواع سماور و وسایل مربوط به آن از جمله جام، لگنچه و پارچ می‌ساختند.
این سماورها با نقش و نگار آراسته گردیده و با ورشو آبکاری می‌شوند.
صنایع دستی مشهد
ارغوان بافی
ارغوان درختچه‌ای خودرو است که در دره‌های مایان طرقبه رشد می‌کند.
و برداشت ترکه‌های آن از اواسط بهار تا اواخر پاییز ادامه دارد.
هنری سنتی و بومی که از به هم تنیده شدن تار و پود ترکه‌های نازک حاصل از درختچه‌های ارغوان، ایجاد می‌شود را ارغوان بافی گویند.
ترکه‌های جمع‌آوری شده را در محیطی خیس و نم‌دار خوابانیده و آماده بافتن می‌نمایند.
از بافتن ارغوان، انواع سبدها (مانند سبد میوه، گل، سبد آبکش) و اقلام تزیینی تولید و عرضه می‌کنند.
این شاهکار هنرمندان خراسانی را میتوان در فروشگاه شهرهای ییلاقی طرقبه و شاندیز بیابید. طرقبه در بافت سبد شهرت دارد.
گلیم بافی
گلیم از جنس نخ پشمی، کنفی یا پنبه‌ای می‌باشد.
که بوسیله دار بافته می‌شوند و هیچ پرزی ندارد.
بسیاری از طرح‌های گلیم از طبیعت الهام گرفته شده است و دارای نقوش متنوع حیوانی و هنری می‌باشند.
گلیم‌های خراسانی به دو دسته گلیم سوماک و گلیم سوزنی طبقه بندی می‌شوند.
پیشینه این هنر به قبل از اسلام بر می‌گردد.
اما اوج هنر و ذوق کویرنشینان، روستاییان و بومیان به دوران اسلامی مربوط می‌شود.
مشهد، شیروان و قوچان مراکز بافت گلیم در استان خراسان می‌باشند.
سنگ تراشی و هرکاره تراشی
سنگ تراشی، هرکاره تراشی و قلم زنی، اصیل ترین صنایع دستی مشهد با قدمتی بیش از 14 قرن می‌باشد.
استادان این حرفه با استفاده از ابزارآلات، اشیای زینتی وکاربردی می‌سازند و استادان قلم زن بر روی آنها نقش‌های زیبایی می‌اندازند.
دیگ‌ها و ظروف سنگی که در اصطلاح عامیانه مردم مشهد هرکاره نامیده می‌شود.
جنس هرکاره، از سنگ «سرپانتین» می‌باشد و به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذیذتر می‌کند.
سرپانتین در لغت یعنی ماری شکل و روی سطح خارجی آن لکه‌هایی به شکل پوست مار وجود دارد.
این سنگ جنسی نرم و ضربه پذیر دارد و در برابر آتش مقاوم است.
بعد از گذشت سالیان طولانی، هنوز هم ماده اولیه دیزی های سنگی، سرپانتین است، که اوایل از سنک های کوهسنگی استخراج می‌شد.
بنابر روایات امام رضادر طی سفر خود از مدینه به مرو و ورود به نوقان به کوهی (کوهسنگی) که سنگ از آن برداشت می‌کردند تکیه نموده و فرمودند، خداوند به این کوه برکت داده است.
صنایع دستی مشهد
دیزی های سنگی دو نوع هستند:
- استوانه ای شکل که یک نفره یا دونفره است.
- قابلمه سنگی یا هرکاره که میتوان برای تعداد زیادی استفاده کرد.
امروزه معادن و کارگاه های تولیدی آن در بخش مرکزی و نقاط ییلاقی اطراف مشهد و واقع شده‌اند.
علاوه بر محبوبیت آن در بین زائران ایرانی دارد، اعراب حاشیه خلیج فارس جزو مشتریان اصلی این دیگ های سنگی هستند.
به شما پیشنهاد می‌کنیم که سری به شهر توس یا بازارچه کوهسنگی بزنند تا ظروف دلخواه خود را خریداری کنید.
تولیدات نمدی
نمد از پشم گوسفند تهیه می‌شود و به فرآیند تهیه نمد، نمد مالی گویند.
نمد مالی کاری بسیار سخت و طاقت فرساست.
در طی فرآیند درست کردن نمد، ابتدا پشم را تمیز و رنگرزی می‌کنند و سپس حلاجی می‌کنند و در پایان به کمک دست و پا روی زمین می‌غلطانند.
در حین کار از کف صابون استفاده می‌کنند.
گردشگران و زائران می‌توانند انواع نمد را در اندازه‌ها و رنگ‌های گوناگون در فروشگاه‌های عرضه محصولات واقع در طرقبه و شاندیز، خریداری نمایند.
نمدها را به شکل کلاه، لباس و زیرانداز تهیه شده‌اند.
قالی مشهد
در گذشته بسیاری از هنرمندان قالیباف برای سکونت در سایه امام رضا به مشهد مهاجرت می‌کردند.
و آثار بی نظیری را به جای گذاشتند که بخشی از نمونه کارهای آنها در موزه فرش آستان قدس رضوی قرار دارد.
فرش مشهد از نظر رنگ، نحوه بافت و نقش و نگار مورد توجه می‌باشد.
شناسه قالی مشهد رنگ لاکی، حاشیه لاجوردی و نقش و نگار ترنج است.
مرکز قالی بافی استان خراسان، مشهد مقدس است و بعد از آن می توان به کاشمر، نیشابور و سبزوار اشاره کرد.
آشنایی با سنگ نگاره شترسنگ مشهد
صنایع دستی مشهد
انگشتر و زیورآلات فیروزه و عقیق
فیروزه یکی از قدیمی ترین سنگ‌های شناخته شده در دنیا می‌باشد.
کهن‌ترین فیروزه کشف شده در یک کاوش باستان‌شناسی در نیشابور با قدمت آن 5 هزار و 500 سال قبل برمی‌گردد.
و نشان دهنده استفاده جوامع قدیم، از سنگ فیروزه در هزاران سال قبل می‌باشد.
نیشابور مشهور به شهر فیروزه است.
و فیروزه تراشی هنری باستانی می‌باشد.
تراش فیروزه ایران همچون فیروزه ی آن در دنیا مشهور است.
هنر فیروزه تراشی نسل به نسل انتقال یافته و امروز به شکل یک کسب و کار خانوادگی باقی مانده است.
انواع متفاوتی فیروزه از نظر رنگ و کیفیت وجود دارد که مرغوب‌ترین آن‌هارنگ آبی روشن است.
فیروزه به شکل مسطح و پیکانی تراش می خورد که طرفداران زیادی دارد.
قدمت تراش بر روی عقیق به سه هزار سال پیش می‌رسد که پس از برش سنگ آن را تراش داده و سپس جلا می‌دهند.
انواع عقیق عبارتند از ایرانی، عینی و هندی است.
در استان خراسان رضوی، فیروزه تراشی و عقیق تراشی جایگاه ویژه ای دارد و امروزه زیورآلات ساخته شده با نگین این سنگ‌ها از جمله سوغاتی های پرطرفدار می باشد.
یک پیشنهاد عالی برای تهیه سنگ های فیروزه و عقیق، بازار رضا می باشد.
زیرا در آنجا انواع سنگ ها و کارگاه های سنگ تراشی وجود دارد.
مهر، تسبیح؛ جانماز و سجاده
در مشهد کارگاه‌های تولیدکننده ی انواع متفاوتی از این محصولات می باشند.
فروشگاه‌های اطراف حرم رضوی انواع مختلفی از سجاده‌ها و جانمازهای گران قیمت و ارزان قیمت را با نقش‌های مختلف در معرض دید زائرین قرار داده‌اند.
که بیشتر جنس آنها ترمه و مخمل کاشان گلدوزی شده می‌باشد.
مهرها نیز در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف تولید شده و در بسته‌بندی‌های متنوع ارائه می‌گردد.
تسبیح نیز انواع مختلفی دارد که با جنس عقیق، شاه مقصود، دلربا، فیروزه، ام‌البنین و کهربا عرضه می‌شود.
آیینه کاری
آینه برای نخستین بار در تزئین بنای دیوان‌خانه شاه‌تهماسب صفوی در قزوین به کار گرفته شده است.
و یکی از آرایه‌های معماری دوره اسلامی به شمار می‌رود.
آینه‌کاری ازجمله هنرهایی است که به دلیل مذهبی بودن شهر مشهد و وجود اماکن متبرکه در این منطقه رواج دارد.
صنایع دستی مشهد
تابلوهای نقره
یکی از سوغاتی‌ها و صنایع دستی نفیس و زیبای مشهد، که مردم برای تبرک به دوستان خود هدیه می‌دهند، تابلوهای نفیس نقره است.
که در اندازه‌های مختلف ساخته و عرضه می‌شود.
چرم مشهد
خراسان یکی از قطب‌های مهم تولید چرم کشورمان محسوب می‌شود.
و از این جهت یکی از صنایع دستی معروف مشهد چرم دوزی است.
از مهم‌ترین شرکت‌های تولیدکننده چرم در این استان میتوان به برندهایی مانند چرم مشهد و چرمیران اشاره کرد.
صنایع دستی مشهد
سخن آخر
چنانچه قصد سفر به مشهد و رزرو هتل مشهد را داشتید به سایت مسافر سلام مراجعه نمایید.
مسافر سلام با سابقه درخشان در امر رزرو هتل های ایران خاطره انگیزترین اقامت را برایتان رقم می‌زند.
- شماره تلفن مسافر سلام: 09154770106
صنایع دستی مشهد
بازدیدها: 437
