ارگ کریم خان زند

ارگ کریم ‌خان زند یا زندان کریم‌خان، یکی از جاذبه‌های تاریخی شیراز می‌باشد. ارگ کریم ‌خان زند از آثار برجا مانده معماری دوران زندیان است که هرساله گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. در سال ۱۱۰۸ هجری قمری کریم‌خان زند، بنیانگذار سلسله زندیه دستور داد تا این ارگ را بسازند. ارگ کریم‌خان در دوره‌های مختلف کاربردهای متفاوتی داشته است به عنوان مثال کریم‌خان این مکان را به عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد اما در زمان پهلوی به زندان تبدیل گردید. فرمانروایان قاجار بنا به سلیقه‌های شخصی در این بنا دخل و تصرف‌هایی کردند به عنوان مثال در حیاط مرکزی، عمارتی بنا کردند با ارگ همخوانی نداشت و یا اینکه برای پوشاندن نقاشی‌های دوران زندیه سطح دیوار را با تیشه نابود کردند زیرا گچ به راحتی بر روی لایه‌های قبلی گچ نمی‌چسبد و آنها بیشترین تخریب را در بنا ایجاد کردند. ارگ کریم خان در سال ۱۳۵۰ به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد. این بنا در سال ۱۳۵۱ به ثبت ملی رسید.

معماری ارگ کریم خان زند

ساختمان ارگ کریم خان زند با زیربنای ۴۰۰۰ متر در مرکز باغی به مساحت ۱۲۸۰۰ مترمربع واقع شده است. علت نامیدن عنوان ارگ، وجود ۴ دیوار بسیار بلند ۱۲ متری به همراه ۴ برج آجری دایره‌ای شکل با ارتفاع ۱۴ متر که با زاویه‌ ۹۰ درجه به هم متصل شده‌اند، می‌باشد. تمامی دیوارهای اطراف ارگ ۱۲ متری اطراف، دارای ضخامت ۳ متری در پایین و ۲/۸ متری در قسمت‌های بالایی هستند.
شکل ارگ کریم‌خان زند ذوزنقه ناقص است که علت این است که در زمان ساخت، معماران به متوجه شدند که قسمتی از خاک شمال غربی برای تحمل وزن چنین بنایی نامناسب است و احتمال نشست دارد. در نتیجه آن‌ها تصمیم گرفتند تا بنا کمی به سمت غرب متمایل گردد.
در گذشته ارگ کریم خان کاربرد مسکونی و نظامی داشته است به طوری که از دیوارهای بیرونی مرتفع و محکم به همراه جان‌پناه‌هایی در قسمت‌های بالایی دیوار جهت استقرار سربازان و تیراندازی در هنگام جنگ تعبیه شده است و همچنین وجود خندقی در بیرون از ارگ گواه این مطلب می‌باشد.
یکی از برج‌های ارگ در اثر زلزله مانند برج پیزا کج شده بوده که به یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری شیراز تبدیل شد. نمای داخلی و خارجی ارگ تزیین زیادی ندارد و تنها به نمای داخلی اتاقها محدود می‌شود.
عمده‌ مصالح در این ارگ از جنس سنگ و گچ است. برج‌های اطراف ارگ از سه طبقه‌ مجزا با پله‌های مدور برای رفت و آمد درست شده‌اند. در هر طبقه، دو اتاق یکی جهت استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه در نظر گرفته شده است. درقسمت بالای دیوار بیرونی ارگ کریم‌خان، ناودان‌هایی سنگی جهت باران تعبیه شده است.
در دوره قاجار در ورودی ارگ کریم‌خان، ورودی شرقی با یک تابلوی کاشی‌کاری صحنه نبرد رستم با دیو سفید تزیین گردید. ضلع شرقی ارگ از مابقی ضلع ها پر طرفدارتر است و یکی دیگر از دیدنی‌های ضلع شرقی، حمام خصوصی پادشاه است که سعی شده بصورت دست نخورده باقی بماند.
بخش مسکونی ارگ در ضلع شمالی، جنوبی و غربی است که هر بخش دارای ۶ اتاق مسکونی و یک ایوان می‌باشند. تمامی اتاق‌ها از داخل به هم راه دارند. اتاق‌ها و ایوان‌های با دارای تزیینات خاص آن دوره، نقاشی، مقرنس هستند. در جلوی هر ایوان حوض چهارگوشی است که آب آن از قنات رکن‌آباد تامین می‌شده ولی امروزه سیستم آبرسانی از بین رفته است.
ارگ در ضلع‌های مختلف دارای شاهنشین‌هایی با کاربردهای متفاوت است به عنوان مثال شاه‌نشین شمالی مناسب فصل زمستان است یا شاه‌نشین ضلع غربی به همراه حوض بزرگ روبه روی آن، کاربرد تابستانه دارد.

حمام ارگ کریم‌خان زند

یکی از اولین حمام‌های اختصاصی در ایران حمام ارگ است و جهت استحمام خانواه سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. حمام ارگ دارای سه بخش گرم‌خانه، سربیه (رختکن) و خزینه است. ورودی حمام ارگ، سربینه است که به صورت سکوهایی برای نشستن و درآوردن لباس طراحی شده است. در وسط آن یک حوض هشت ضلعی وجود دارد، در گوشه‌ای از رختکن نیز فضایی جهت درست کردن چای و کشیدن قلیان در نظرگرفته شده است. سربینه توسط راهرویی به گرم‌خانه متصل می‌شود. در گرم‌خانه نیز قسمت خزینه دارای یک دیگ مسی بزرگ است که با آتش زیر آن گرم می‌شده و دو حوض آب ولرم نیز موجود می‌باشد.
با گذشت زمان بخش‌هایی از نقاشی‌ها وکاشی‌کاری‌های ارگ از بین رفته است که مرمت شده‌اند. کاشی‌کاری محوطه داخلی ضلع شرقی بالای در ورودی کاملاً از بین رفته است. ارگ کریم‌خان در سال ۱۳۵۱ به ثبت ملی رسید.
امکانات: دسترسی به وسایل نقلیه، رستوران، اقامتگاه، بوفه، پوشش شبکه

بازدیدها: 188