باغ ارم شیراز

آشنایی با باغ ارم شیراز

شیراز، شهر باغ‌هاست.
اما عکس‌های شیراز را که نگاه کنید، باغی هست که یک پای ثابت همه عکس‌هاست.
و آن باغی نیست جز باغ ارم.
باغ ارم شیراز با درخت‌های سرو و نارنجش، زمانی تنها محل رفت و آمد بزرگان و اعیان بود.
ولی حالا سال‌هاست که درهایش به روی گردشگران باز شده است.
می‌توان در آن راه رفت و از آن همه زیبایی به وجد آمد.

علل ثبت جهانی باغ ارم شیراز موارد زیر می باشد:

• مبین نبوغ و خلاقیت انسانی می باشد.
• گواهی استثنایی از سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته می باشد.
• نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی است که مرحله ی مهمی از تاریخ بشر را نشان می دهد.
• مستقیما با رویدادها، عقاید، سنت‌های زندگی، آثار هنری یا ادبی عالی جهانی، مرتبط می باشد.
• تبادل ارزش‌های بشری یک منطقه در بازه زمانی معین از لحاظ پیشرفت در معماری و برنامه‌ریزی شهری را نشان می دهد.

نارنجستان قوام شیراز

همچنین باغ ارم شیراز در سال 1353 به شماره 1013 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع سرسبزی باغ ارم شیراز

منبع سرسبزی باغ ارم شیراز، آب روان و زلال حوضخانه است و وارد جویی می شود و درختان را سیراب می کند.
منبع دیگر و عمده آب این باغ، قنات نهر اعظم است.
علاوه بر این، دو حلقه چاه عمیق نیز در باغ ارم شیراز حفر گردیده است و به وسیله پمپ وارد لوله ها می شود.
و برای آبیاری گل های باغ استفاده می شود.
برای آشامیدن نیز از آب لوله‎کشی شهری استفاده می شود.

علت نامگذاری باغ ارم شیراز

شداد پسر عماد، فرمانروای عربستان جنوبی، به منظور رقابت با بهشت دستور داد تا باغی را بنا کنند.
شداد پس از شنیدن توصیفات بهشت تصمیم گرفت که باغ ها و کاخ هایی را شبیه بهشت بسازد و صد نفر مهندس به همراه هزاران کارگر به کار گماشته شدند.
او در دمشق (اسکندریه) و یا در یمن (بین صنعا و حضر موت)، باغی بهشت گونه ساخت.
در هنگام ورود شداد و لشکریانش به بهشت، همگی هلاک شدند و بهشت او هم به دلیلی نامعلوم در اعماق زمین فرو رفت.
پس از این واقعه تاریخی، بوستان ها و گلستان های زیادی به نام ارم خوانده شدند که باغ ارم شیراز نیز یکی از آنهاست.

تاریخچه باغ ارم شیراز

تاریخ ساخت باغ ارم شیراز، دقیقا مشخص نیست.
ولی اسم این باغ در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری یعنی سلجوقیان و آل اینجو آمده‌است.
در دوران زندیه، کریم‌خان زند در به بازسازی باغ ارم پرداخت.
در زمان قاجاریه 75 سال به دست سران ایل قشقایی بود و در این مدت عمارتی در باغ ارم ساخته شد.

معماری باغ ارم شیراز

زمین باغ، مربع مستطیل است و در هر دوره تغییراتی در مساحت باغ ارم به وجود آمده است و وسعت امروزی آن حدود 110380 متر مربع است.
جهت شیب زمین در باغ، از غرب به شرق می باشد.
و شیب زیاد زمین موجب شده تا معماران در قسمت هایی از گذرگاه های اصلی و فرعی باغ ارم شیراز پله‌هایی تعبیه کنند.
در میانه باغ ارم شیراز از غرب به شرق گذرگاه اصلی وجود دارد که در مقابل ساختمان و استخر بزرگ واقع شده است.
در دو سوی این گذرگاه، شمشادهای کوتاه حصاری و در وسط، جوی آبی جریان دارد.
در اطراف این جوی آب، گُلکاری بسیار زیبایی و دو طرف گذرگاه سرونازها فرا گرفته اند.

عمارت اصلی باغ ارم شیراز

عمارت اصلی باغ ارم شیراز در بخش غربی باغ و روبه شرق ساخته شده است.
عمارت اصلی باغ ارم شیراز دارای سه طبقه مزیین شده و بام شیروانی تشکیل شده است.
سازنده عمارت اصلی باغ ارم، حاجی محمد حسن معمار شیرازی است.

عمارت اصلی باغ ارم شیراز شبیه ساختمان های اواسط دوره قاجاریه است که از اصلوب معماری زندیه و صفویه پیروی کرده است و تمام معماری، حجاری، ستون‌های سنگی، کاشی کاری، منبت کاری‌، نقاشی ها، گچبری، پنجره‌های مشبک آهنی، پیشانی ساختمان، و درهای چوبی بیان کننده سبک دوره قاجاریه می باشد.
اتاق‌های طبقه زیرین محلی است برای استراحت در روزهای گرم تابستان بوده اند و تالار حوضخانه را در خود دارد.
کف سالن‌های طبقه پایین عمارت، هم‌سطح زمین است.
تمام درهای عمارت اصلی از جنس ساج است و با گذشت سال ها هنوز سالم باقی مانده است و شکل اصلی خود را حفظ کرده اند.
در پشت عمارت اصلی، اندرون و باغ عمارت وجود دارد. عمارت اندرون دارای دو سالن و پنج اتاق است.

بند امیر شیراز

اتاق های عمارت اصلی باغ ارم شیراز

در جنوب ضلع شمالی عمارت اصلی، هشت باب اتاق قرار دارد.
این اتاق ها همان باربندی است که فرصت‌الدوله شیرازی در آثار عجم به آن اشاره نموده است.

طبقه دوم عمارت اصلی باغ ارم شیراز

در طبقه دوم عمارت اصلی باغ ارم شیراز و در وسط ساختمان، ایوانی بزرگ با دو ستون بلند و سقف مسطح مشاهده می شود.
در پشت این ایوان بزرگ، یک سالن بزرگ قرار گرفته است و در دو سوی آن راهروهایی دیده می شود که دو گوشواره در بالای خود دارند و در طرفین آنها چهار طاق است.
در ضلع جنوبی طبقه دوم عمارت اصلی و دقیقا در بالای آشپزخانه طبقه زیرین، یک آشپزخانه وجود دارد.

یکی از جالب ترین کاشی کاری‌های دوره قاجاریه در پیشانی این ایوان و اطراف ایوان دیده می شود که در نوع خود منحصر به فرد است.
در جلو این ایوان، دو ستون سنگی یکپارچه بلند است و نقش سرستون های آن را تصویر مردانی با لباس های دوره قاجاریه، گل و بوته هایی به صورت قرینه است.
در پای این ایوان، سه پنجره آهنی دیده می‌شود که قدیمی هستند و از زمان احداث ساختمان برجای مانده اند.
دو پنجره آهنی طرفین، قرینه یکدیگرند و پنجره وسط بزرگتر است.

طبقه سوم عمارت اصلی باغ ارم شیراز

همانند طبقه دوم، در وسط طبقه سوم یک سالن بزرگ قرار دارد.
که پنجره هایش به ایوان اصلی باز می شوند و در دو سوی خود دو راهرو دارد.
در ضلع شمالی عمارت دو اتاق و در ضلع جنوبی یک اتاق و یک سالن بزرگ وجود دارد.
در این طبقه نیز همانند طبقه دوم دو ایوان در دو طرف و درست در بالای ایوان های طبقه پایین قرار دارند و بالای آشپزخانه طبقه دوم در این طبقه، تراس است.
سقف دو سالن طبقه سوم، با تیرهای چوبی پوشیده شده است و با نقاشی های زیبا تزیین شده اند.

تالار حوضخانه عمارت اصلی باغ ارم شیراز

طبقه زیرین عمارت اصلی سردابه، محلی برای استراحت در روزهای گرم تابستان بوده و تالار حوضخانه دارد.
در دو سوی حوضخانه دو راهرو است که پله هایی برای رفتن به طبقه بالا می رسند.
در دو طرف راهروها نیز دو سالن بزرگ دیده می شود و مجاور سالن ضلع جنوبی، آشپزخانه بزرگی واقع شده است.
تالار حوضخانه، آب نمایی در وسط دارد.

کتیبه های باغ ارم شیراز

ساختمان فعلی باغ ارم شیراز آن توسط مرحوم نصیرالملک بنا شده است.
و چند کتیبه سنگی در نقاط مختلف باغ از نصیرالملک باقی‌مانده است.
اولین کتیبه از سنگ مرمر است که در بالای سر در ورودی شمال شرقی باغ نصب شده است.
در بالای این سردر کتیبه‌ای به خط نستعلیق این عبارت دیده می شود: نصر من الله و فتح قریب
در زیر این کتیبه، کتیبه ای از سنگ مرمر لیمویی رنگ قرار دارد.
که در ابتدای آن عبارت شریفه ” بسم الله الرحمن الرحیم” به چشم می خورد.

و سپس این بیت شعر با خط نستعلیق بر روی آن نوشته شده است: از وزیر شه نصیرالملک راددائمش باغ ارم آباد باد
در دو سوی درب، دو طاق نما است که در بالای هر کدام یک کتیبه کاشی کاری وجود دارد.
این کتیبه‌های کاشی کاری و با خط نستعلیق آیه‌ای از قرآن مجید می باشد به صورت معرق است.
هشت عدد ستون جلوی عمارت اصلی قرار دارد که روی شش عدد از آنها کتیبه هایی دیده می شود.
که بر روی آنها اشعاری از حافظ، سعدی و شوریده شیرازی به چشم می خورد.
دو ستون دیگر نیز مزین به نقش مردی با کلاه و لباس عشایری می باشند.

گیاهان باغ ارم شیراز

تنوع گیاهی در باغ ارم شیراز، بسیار بالاست و گیاهان مختلفی از جای جای نقاط جهان به اینجا آورده شده است.
باغ ارم شیراز به شکل نمایشگاه گل‌ها و گیاهان تزیین شده است.
و به عنوان باغ گیاه شناسی دانشگاه شیراز برای گسترش آموزش و پژوهش علوم گیاهی استفاده می گردد.
پوشش گیاهی باغ ارم شیراز را به 2 دسته تقسیم می گردد:

• درختان و گیاهان غیر مثمر: بید مجنون، سروناز، افرا، ارغوان، زبان گنجشک، سیاه بید، اکالیپتوس، کاج، بید مشک، سپیدار
• درختان مثمر: انار، سیب، ازگیل، نارنج، بادام، خرمالو، گردو، زردآلو، به و گلابیمحصول اصلی باغ ارم، انار و مرکبات است.
  بلندترین سروناز شیراز نزدیک به سی و پنج متر بلندی دارد که در باغ ارم شیراز می باشد. گذرگاهی است که

از شرق به غرب در وسط باغ ارم احداث شده و در دو طرف آن درختان سرو دیده می شود.
دویست و پنجاه واریته گل رز در ضلع غرب و شمال غربی باغ ارم کاشت گردیده است که از نظر تنوع و بسیاری از انواع گل رز در ایران بی‌نظیر می باشد.
انواع دیگر گیاهان موجود در باغ ارم شیراز عبارتند از:

• گل های پیازدار: کوکب، آلاله، اختر، شیپوری
• گیاهان دائمی پوششی و رونده: آبشار طلائی، پیچ تلگرافی، پیچ برفی، گل ساعت، پیچ امین الدوله، گلیسین، پاپیتال، پیچ اناری
• گیاهان حصاری: شمشاد، برگ نو
• درختچه‌های زینتی دارای برگ: سرو نقره ای، پالم، برگ بو، ماگنولیا، سرو خمره ای، فینیکس، سه برگ
• بوته‌های دائمی گلدار: خورشیدی، داودی، مارگریت، کوکب کوهی

باغ ارم شیراز

• گل های گلخانه‌ای: فونیکس، کاغذی، گیلاس زینتی، سینره، حسن یوسف، بگونیا، شویدی، گردی، برگ انجیری، برگ بیدی، فلفل زینتی
• گل های یک ساله مقاوم به سرما: شب بو، میخک، عدسی، بنفشه، مروارید، زبان در قفا، میمون، همیشه بهار، قرنفل، مینا چمنی
• گل های یک ساله حساس به سرما: آهار، جعفری، بگونیا، پریوش، ابری، گل خشک، اطلسی، تاج خروس، مینا، گل ناز، گل حنائی، رعنا زیبا، سلوی، شاه پسند، ستاره، فلفل زینتی، گیلاس زینتی
• درختچه‌های زینتی دارای گل: سنبل درختی، یاس خوشه ای، به ژاپنی، نسترن، یاس زرد، توری، هلو گل، طاووسی، ژاله، سیب گل و ابریشم، گوجه گل
• گیاهان یکساله رونده : کدوی زینتی، نیلوفر

حمام وکیل شیراز

هنر نقاشی باغ ارم شیراز

نقاشی روی سقف، مرجوک می نامند.
که در دوره قاجاریه در شهر شیراز رواج داشته است.
و نخستین بار توسط استادان شیرازی در ساختمان های مهم تهران متداول شده است.
سقف دو سالن طبقه سوم ساختمان دارای نقاشی‌های زیبایی از طرح های اسلیمی، گل، بوته، تابلوهای متعدد از قصرهایی به سبک اروپایی، شکارگاه ها، چهره زنان به چشم می خورد.

سنتوری باغ ارم شیراز

در بالای عمارت اصلی باغ ارم شیراز، هلالی‌های زیبایی است که در اصطلاح معماران فارس به آن “سنتوری” می ‌گویند.
روی این هلالی ها تصاویری از داستان هایی از فردوسی و نظامی، ناصرالدین شاه قاجار، ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی کاشی کاری شده است.
این هلالی‌ها با کاشی های رنگین و نقش ‌‌‌‌دار ساخته شده و به سبک کاشی کاری در دوره زندیه و قاجاریه است.

استخر آب‌نما باغ ارم شیراز

در جلوی نمای عمارت اصلی باغ ارم شیراز، استخر آب‌نمای بزرگی قرار دارد که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود.
مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و احتمالاً مربوط به دوره جانی خان ایلخانی است.
در گذشته عمق استخر باغ ارم شیراز بیشتر بوده است ولی در طی تعمیرات عمق آن کم شده است و امروزه عمق آن حدود نیم متر است.
در چهار گوشه این استخر، چهار نخل فونیکس (ققنوس) جذاب دیده می شود.

موزه سنگ و گوهر دریای نور باغ ارم شیراز

در عمارت اصلی باغ ارم شیراز، موزه سنگ و گوهر دریای نور واقع شده است.
که بیش از 140 نوع سنگ و گوهر تزئینی کمیاب در آن نگهداری می شود.
این موزه در سال 1390 آغاز به کار کرده و تا به امروز همچنان دایر می باشد.

راه دسترسی به باغ ارم شیراز

آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان ارم، نزدیکی مجموعه‌ی دانشگاه شیراز

بازدیدها: 194