فرهنگ مشهد

مشهد پایتخت معنوی ایران زمین عصاره ادب و آداب و رسوم این مرز و بوم کهن است.
فرهنگ مشهد و همچنین آداب و رسوم و عقاید و سنن هر مردمی‌ نشان از عواطف و خلقیات و در معنایی کامل هویت انسانی آن مردم است.
مشهد الرضا، شهر شیفتگان آن حضرت (امام رضا علیه السلام)، مهد ادب و آداب ایران می‌باشد.

رزرو هتل

رزرو هتل مشهد

خلاصه فرهنگ بومی مشهد

واژه مشهد -جمع مشاهد- به معنی محل شهود و محل شهادت است.

به مشهد نام “قبله هفتم” نیز اطلاق می گردد.

شهر مشهد در سده اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده است.
به طوریکه بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، جمعیت این کلان شهر در این سال، بالغ بر 2.001.184 نفر بوده است.

بیش از 90 درصد جمعیت این شهر فارس و مابقی ترک، شمالی، کرد، عرب و … هستند.
همچنین جمعیت قابل توجهی از مهاجران افغان نیز در مشهد سکونت دارند.

زبان در مشهد، زبان فارسی با گویش و لهجه مشهدی است، که متاسفانه امروزه کمتر کسی در بین جوانان این شهر با این لهجه صحبت می کنند چرا که صحبت کردن با این لهجه را نوعی سرشکستگی می دانند.

اکثریت مردم مشهد مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند.
اما اقلیت های دیگر نیز در مشهد ساکن هستند.

جاذبه های مذهبی، گردشگری، تاریخی و طبیعی بسیاری درین شهر وجود دارد.

در خلاصه فرهنگ بومی مشهد می توان به وجود سینماها، تئاتر، نگارخانه ها فرهنگسراها، موزه ها و کتابخانه ها نیز اشاره کرد.

مشهد همچون تمام شهرهای ایران سوغاتی و غذاهای بومی و محلی خاص خود را نیز دارد.

از سوغاتی ها می توان به زرشک، زعفران، نبات، هل، خشکبار و صنایع هنری و دستی همچون قالی، گلیم، نمد، فیروزه و عقیق، محصولات چرمی و دیگ های سنگی اشاره کرد.

غذاها و خوراکی هایی که در فرهنگ بومی مشهد جایگاه ویژه خود را دارند، شیشلیک، شله مشهدی و چنگالی می باشد. قابل به ذکر است که شله مشهدی در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده، همچنین این غذا هرساله به ویژه در ماه محرم و صفر در مجالس عزاداری طبخ می شود.

آب و هوای مشهد

شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی با ۳۵۱ کیلومتر مربع مساحت، در شمال‌شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضهٔ آبریز کشف‌رود، بین رشته‌کوه‌های بینالود و هزارمسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا حدود ۱۰۵۰ متر (حداکثر ۱۱۵۰ متر و حداقل ۹۵۰ متر) است.

از لحاظ جغرافیایی، مشهد در شمال شرق ایران و مرکز استان خراسان رضوی واقع شده است.
قابل ذکر است که مشهد در زمان افشاریان پایتخت ایران زمین بوده است.
مشهد در منطقه ای دارای آب و هوای متغییر ولی معتدل قرار گرفته است که از زمستان های سرد و مرطوب و تابستان های گرم و خشک برخوردار است.

از قدیمی های فرهنگ مشهد مراسم طلب باران بوده است.
بدین صورت که زنان و دختران با پارچه و چوب، عروسکی ساخته و با خواندن اشعار و تصنیف که در آن به خداوند و حضرت محمد (ص) قسم یاد می‌شد از خداوند طلب باران می‌کردند و از مردم روستا یا محله درخواست می‌شد که همگی با هم در پختن آشی به همین منظور کمک کنند.

قابل به ذکر است که همه ساله وجود مناطق خوش آب و هوا در مشهد نظر زائران و گردشگران را به خود جذب می کند.

ورزش در مشهد

کشتی با چوخه (نام لباس پشمی که گاه در نبردها از آن استفاده می‌شده است که کشتی گیران آن را بر تن می کنند) به سبب تعصبات خاص در خصوص فرهنگ مشهد همان فرهنگ پهلوان و پهلوان پروری و روحیه‌ قدیمی‌ و کهنی که مردم این سرزمین داشته و در شاهنامه انعکاس آن نمایانگر است، در خراسان به خصوص در شهرهای مشهد، نیشابور و سبزوار بیشتر نمود و ظهور داشته و دارد.

از بازی های بومی شهر مشهد می‌توان به آب پشتک‌بازی، آفتاب مهتاب، آقا آقا ازچنه، ارنگ‌ارنگ، از گلاچى گل، استاد سه‌پایه، اشترکجا، پیشتر بیا، اِشرَت کجاست، اطلّو ما طلّو، الک دولک، اُوسَنَه بُلبُلُدم، بلوبلو، پادشا وزیلک، تپ‌تپ خمیر، تخم‌مرغ بازی، تسمه‌تسمه، تُشله‌بازی، توپ زنجیر پله، چشم بسته، چوب‌بازی، خانه‌نشان، خَردُرنه، خَرِسوز، دال بازی، دانه شفتالوبازی، دوزبازی، دوشودوشو، ذوقى‌ذوقی، رهارها، سناچ، سنگ‌سنگ چلیپا، سنگ‌ و پنج، شیر بگیر پلنگ اومد، شیطانک‌بازی، على‌لمبک، عمو زنجیرباف، قایم موشک، کبد بِدی، کلاه‌بازی، کوکوخراب، کیه کیه در مى‌زنه، گرگم به هوا، گرگم و گله مى‌برم، گوکِ کُر، لحاف‌بازی، مُجل، مات‌ماتو، هرنگ‌هرنگ و … اشاره کرد.

مراسم عزاداری در مشهد

مراسم عزاداری و نوحه خوانی و سینه زنی در ایام سوگواری همانند دیگر نقاط این مرز و بوم، در مشهد الرضا نیز گرمای خاص خودش را دارد.
هیئات مذهبی که در ایام سوگواری همه دسته به دسته در خیابان های منتهی به حرم مطهر گرد هم آمده و هر کدام طبق آیین خاص خود مراسمشان را اجرا می کنند، نمای زیبایی به ارمغان می آورند.

سیاه پوشی اماکن، ساخت تکیه، مقتل خوانی و زیارت عاشورا، برپایی مراسم شام غریبان، سقایی و چای و شربت دادن به عزادران و دادن نذری که از نذری های مخصوص و بسیار لذیذ «آش شله قلمکار» می‌باشد، از رایج ترین مراسم عزاداری در مشهد می‌باشد.

در لینک آیین عزاداری ایرانیان می‌توانید تصاویری از عزاداری بومی مرم مشهد را مشاهده نمایید.

صنایع دستی مشهد

یکی از پایه های قوی در اقتصاد مشهد، صنایع دستی و هنری می باشد.

از رایج ترین صنایع دستی در فرهنگ مشهد قالی بافی، گلیم بافی و قالیچه بافی که نقش بارزی در اقتصاد این منطقه دارد.
از دیگر صنایع می توان به ابریشم‌کشى، شعربافى، نمدمالى، پوستین‌دوزى، سنگ‌تراشى و قلم‌زنى روى سنگ، فیروزه‌تراشى، سفالگرى، سبد و حصیربافى، تولیدات دستى نظیر چارق، گیوه، فرآورده‏‌هاى چوبى و فلزى، نقاشى روى چرم، انواع مهر و تسبیح، انگشتر و زیورآلات، بافته‌های مربوط به نشانه‌ها و پرچم‌های مذهبی، پیکره‌های سنگی، سجاده و جانمازی، کالاهای سرامیکی و نی‌بافی و … اشاره نمود.

صنایع دستی مشهد میتواند سوغات خوبی برای عزیزان شما باشد.

غذاهای سنتی

در جای جای کشور عزیزمان لذت و طعم غذاهای سنتی همگان را به سر ذوق آورده و مشتاقانه به فرهنگ آن خطه رهنمون می کند.
در این مطلب سعی می‌کنیم از در دسترس ترین، با کیفیت ترین و پرطرفدارترین غذاهای سنتی خراسان رضوی و مشهد را معرفی کنیم.

غذاهای سنتی مشهد را میتوانید در لینک غذاهای مشهد مشاهده نمایید.

آش ماستی (آش ماستی سبزوار)، دیگچه مشهدی، شله مشهدی، کباب شیشلیک شاندیز، یتیمچه، چنگالی، خورش ریواس، رشته پلو و غیره می‌باشد.

 اخلاق مردم مشهد

با عنایت به لطف پروردگار و وجود بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) در شهر مقدس مشهد و همچنین همجوار بودن با راه ابریشم و قابلیت های کشاورزی، این شهر مهاجرپذیر بودن را به عنوان یک هویت جدایی ناپذیر تا کنون با خود به همراه داشته است و همین امر باعث چند اقلیتی بودن مردم و فرهنگ های متفاوت و خلق و خوی های متفاوت در فرهنگ مشهد شده است.

مهمان نوازی حکم می‌کند که انسان خودجوش، زودآشنا و خونسرد باشد.
مردمان مشهد خونسرد و گاها زودرنج می‌باشند.
ممکن است در برخورد اول احساس تکبرشان، شما را به دیدگاهی اشتباه نسبت به آنها وادار می‌کند.
چرا که آنها مردمانی متواضع و فروتن هستند و غالبا توجهی به وضع ظاهر ندارند.
بعضی ازاغنیا شهر به منظور کسب افتخار به هزینه خود وسایل ازدواج سادات را فراهم میسازند و در اجرای پاره ای از مراسم دینی افراط روا می‌دارند.
غیورند و زود رنج، موقع نزاع مردمی خشن و لجوج هستند.
درپاره ای موارد خیلی خود را کوچک می‌شمارند وگاه صد چندان که هستند خود را جلوه می‌دهند. چون کوهی وزین و دریایی متلاطمند.
به طور کلی دراین سرزمین مردمانی فاضل، شاعر، نکته سنج و نیز جنگجو و میهن پرست وجود داشته و دارد.

ادبیات بومی مشهد

در اکثر نقاط کشور اقلیت های قومی متفاوتی زندگی می‌کنند که هر کدام لهجه خاص خود را دارند.
در شمال شرق ایران و حتی خراسان رضوی لهجه های زیادی وجود دارد، که می‌توان از بارزترین لهجه ها به لهجه مشهدی اشاره کرد.

لهجه مشهدی یکی از لهجه های زیبای زبان فارسی بشمار می‌رود، که نزدیک به لهجه هراتی می‌باشد.

در ادبیات بومی مشهد، نوع اصیل تر لهجه مشهدی به نام «زق» شناخته شده است، که سرشار از کلمه های اصیل و کهن فارسی می‌باشد. گویش مشهدی بازمانده لهجه توس قدیم است. گویش پارسی دری معیار دارد و ارزش بزرگترین نامه دری و شاهنامه فردوسی که به لهجه قدیم توس نوشته شده است به همین علت می باشد.

احوالپرسی مشهدی

سلام = سِلام
خوب هستید؟ = خوبِن
خوب هستید که ان شاء الله؟ = ایشالله خوب هَستِن که؟
حالتان خوب است؟ = حالِتان خوبه؟(ن در صورت تلفظ بسیار خفیف شنیده میشود یا هرگز شنیده نمیشود)
چکار می‌کنید؟ = چه کارمُکنن؟(چه و کار به سرعت و در پس هم تلفظ میشوند و حرف ر نیز در اغلب موارد تلفظ نمیشود، به این صورت:«چـِکا»)
خوش می‌گذرد؟ = خوش مِگذِره؟

ضرب المثل های جالب و پرکاربرد در مشهد

هَمسَیَه که از هَمسَیَه بر‌مِگِردَه مِگَه گوسَلَه‌ت پایِ سَگِمَه دِندون گریفتَه
همسایه که از همسایه بر می‌گردد می‌گوید گوساله‌ات پای سگم را دندان گرفته است

به جایی مُرُم که روی وا ببینُم نِه دِرِ وا
به جایی می‌روم که روی گشاده ببینم نه در گشاده

دیفال رَه یگ رویه کاگل کِردَن
دیوار را یک رویه کاهگل کردن
منظور: کار را فقط از یک جنبه در نظر گرفتن

مرد به پارو می اَرَه زن به جارو بِدَر مِنَه
مرد با پارو می‌آورد و زن با جارو بیرون می‌اندازد
منظور: مرد با زحمت مال می‌اندوزد اما زن بی‌ ملاحظه خرج می‌کند

نِه خورده و نِه برده گیریفته دردِ گُرده
نه خورده و نه برده گرفته درد گرده
منظور: در کار دخالتی نداشته ولی همه زحمات و زیان‌ها متوجه او شده است

نِدار خرِه داش و مرده شور جمتاسه
ندار خری داشت و مرده‌شوی جام برنجی بزرگی
منظور: ندید بدید است

ماس بریزه جاش مِمَنَه دوغ بریزه جاش چی‌ مَنَه؟
ماست بریزد جاش می‌ماند, دوغ بریزد جایش چه خواهد ماند؟

طوایف و گروه های اطراف خراسان رضوی

عرب ها در جنوب خراسان رضوی، اسماعیلیان در حوالی بیرجند و نیشابور، بختیاری ها در نوخندان درگز، هزاره ها در شمال و شرق خراسان رضوی، تاجیک ها در شرق خراسان و مشهد، حیدری ها در تربت حیدریه و جنوب خراسان رضوی و سیستانی ها در شرق و جنوب خراسان رضوی.

امید به این است توانسته باشیم خلاصه فرهنگ بومی مشهد را در این محتوا ارائه کرده باشیم.

بازدیدها: 2599